بیماری نیوکاسل
بیماری نیوکاسل (Newcastle Disease – ND) یکی از مخربترین و واگیردارترین بیماریهای ویروسی است که صنعت طیور را در سراسر جهان تهدید میکند. این بیماری که با علائم تنفسی، عصبی و گوارشی در طیور دیده و شناخته میشود، میتواند تلفات سنگینی را به مزارع پرورش طیور وارد کرده و خسارات اقتصادی قابل توجهی به بار آورد. درک عمیق از علائم، راههای انتقال، پیشگیری و مدیریت این بیماری برای هر پرورشدهنده طیور امری حیاتی است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به تشریح ابعاد مختلف بیماری نیوکاسل میپردازد.
علائم بیماری نیوکاسل
تشخیص زودهنگام بیماری نیوکاسل با مشاهده دقیق علائم بالینی امکانپذیر است. این علائم میتوانند بسته به سویه ویروس و شدت عفونت متفاوت باشند، اما برخی از نشانههای رایج عبارتند از:
علائم تنفسی
- تنگی نفس و نفسنفس زدن: پرندگان به سختی نفس میکشند و ممکن است دهان خود را باز نگه دارند.
- سرفه و عطسه: صداهای غیرعادی تنفسی و ترشحات بینی.
- تورم سر و صورت: به خصوص در ناحیه اطراف چشمها و تاج.
- خسخس سینه.
علائم عصبی
- لرزش سر و گردن: پرندگان ممکن است سر خود را به طور غیرعادی بچرخانند یا بلرزانند.
- فلجی و عدم تعادل: پرندگان قادر به ایستادن یا راه رفتن نیستند و ممکن است به پهلو بخوابند.
- حرکات غیرعادی چشم: انحراف چشم یا حرکات سریع و غیرارادی.
- گیجی و بیحالی.
- پیچ خوردگی گردن (Torticolis): گردن پرنده به یک سمت خم میشود.
علائم گوارشی و عمومی
- کاهش شدید مصرف خوراک و آب.
- افت ناگهانی تولید تخممرغ در مرغهای تخمگذار.
- تخممرغهای با پوسته نرم، شکسته یا تغییر شکل یافته.
- اسهال سبز یا سفید رنگ.
- بیحالی شدید و افسردگی.
- مرگ ناگهانی بدون علائم قبلی (به خصوص در سویههای بسیار شدید).

مدت زمان بیماری نیوکاسل
بسته به سویه ویروس و وضعیت سلامتی پرنده متغیر است. در سویههای بسیار شدید، دوره کمون بیماری میتواند کوتاه و حدود ۲ تا ۱۲ روز باشد و تلفات در عرض چند روز به اوج خود برسد. در سویههای با شدت کم، دوره بیماری ممکن است طولانیتر باشد و علائم خفیفتر باقی بمانند.
روش انتقال بیماری نیوکاسل
ویروس نیوکاسل بسیار واگیردار است و از طرق مختلفی میتواند در گلهها منتشر شود:
- تماس مستقیم: تماس بین پرندگان سالم و پرندگان آلوده.
- تماس غیرمستقیم:
- تجهیزات آلوده: ظروف آب و دان، قفسها، وسایل حمل و نقل طیور که با پرندگان آلوده در تماس بودهاند.
- افراد: کارکنان مزرعه، دامپزشکان، بازدیدکنندگان که بدون رعایت اصول بهداشتی بین مزارع مختلف جابجا میشوند.
- حشرات و جوندگان: این موجودات میتوانند به عنوان ناقل مکانیکی ویروس عمل کنند.
- پرندگان وحشی: به ویژه پرندگان آبزی و کبوترها میتوانند مخزن ویروس باشند و آن را به مزارع پرورش طیور منتقل کنند.
- هوای آلوده: در فاصلههای کوتاه، ویروس میتواند از طریق ذرات معلق در هوا منتقل شود.
- مواد غذایی و آب آلوده.
- تخممرغهای آلوده: اگرچه انتقال از طریق تخممرغ کمتر شایع است، اما ممکن است در موارد نادر رخ دهد.
راه های پیشگیری از بیماری نیوکاسل
پیشگیری بهترین و مؤثرترین راه برای مقابله با بیماری نیوکاسل است. اجرای یک برنامه جامع پیشگیری فیزیکیی و واکسیناسیون منظم، کلید موفقیت در این زمینه است.
۱. پیشگیری قوی
- محدود کردن دسترسی: جلوگیری از ورود افراد، وسایل نقلیه و حیوانات غیرضروری به داخل مزرعه.
- کنترل ورود و خروج: ایجاد ایستگاههای ضدعفونی برای وسایل نقلیه، کفشها و لباس کارکنان.
- قرنطینه پرندگان جدید: پرندگان تازه خریداری شده باید قبل از ورود به گله اصلی، برای مدتی در مکانی جداگانه نگهداری و از نظر سلامت بررسی شوند.
- مدیریت صحیح فضولات و لاشه طیور: دفع بهداشتی فضولات و لاشههای تلف شده برای جلوگیری از انتشار ویروس.
- کنترل آفات: مبارزه با حشرات، جوندگان و پرندگان وحشی که میتوانند ناقل بیماری باشند.
- نظافت و ضدعفونی منظم: تمیز کردن و ضدعفونی کردن تمام تجهیزات، سالنها و وسایل قبل و بعد از ورود هر دوره جوجهریزی.
- استفاده از آب و دان سالم: اطمینان از کیفیت آب و دان مصرفی طیور.
۲. واکسیناسیون
واکسیناسیون نقش حیاتی در ایجاد ایمنی در گله علیه بیماری نیوکاسل دارد. برنامه واکسیناسیون باید بر اساس نوع سویه ویروس در منطقه، نوع پرورش (تخمگذار، گوشتی، مادر) و توصیههای دامپزشک تنظیم شود.
- واکسنهای زنده ضعیف شده: این واکسنها معمولاً از طریق آب آشامیدنی، اسپری یا قطره چشمی تجویز میشوند و ایمنی سریع و قوی ایجاد میکنند. سویههای رایج واکسن زنده شامل LaSota، B1، Hitchner و F.
- واکسنهای کشته: این واکسنها به صورت تزریقی تجویز میشوند و ایمنی طولانیمدت و قویتری ایجاد میکنند. این واکسنها معمولاً برای مرغهای مادر و گلههای تخمگذار که نیاز به ایمنی پایدار دارند، استفاده میشوند.
نکات مهم در واکسیناسیون:
- زمانبندی مناسب: واکسیناسیون باید در سنین مناسب و با فواصل زمانی صحیح انجام شود.
- روش صحیح تجویز: اطمینان از اینکه واکسن به درستی و به تمام پرندگان گله تلقیح میشود.
- بررسی تیتر آنتیبادی: اندازهگیری سطح آنتیبادی در گله پس از واکسیناسیون برای اطمینان از اثربخشی واکسن.
- عدم استرس در زمان واکسیناسیون: پرندگان نباید در زمان واکسیناسیون تحت استرس باشند.
- سلامت گله: در زمان واکسیناسیون حتما از سلامت گله اطمینان حاصل کنید.

درمان بیماری نیوکاسل
متأسفانه، هیچ درمان اختصاصی و مؤثری برای بیماری نیوکاسل وجود ندارد. ویروس نیوکاسل یک بیماری ویروسی است و آنتیبیوتیکها که برای عفونتهای باکتریایی استفاده میشوند، بر روی ویروسها تأثیری ندارند.
در صورت بروز بیماری، اقدامات حمایتی و مدیریتی برای کاهش تلفات و کنترل انتشار ویروس انجام میشود:
- حذف پرندگان بیمار: پرندگان با علائم شدید باید فوراً از گله جدا و معدوم شوند تا از انتشار بیشتر ویروس جلوگیری شود.
- مدیریت محیطی: فراهم کردن شرایط مناسب از نظر تهویه، دما و رطوبت برای کاهش استرس پرندگان.
- تقویت سیستم ایمنی: استفاده از مکملهای ویتامینی و معدنی برای کمک به سیستم ایمنی پرندگان.
- کنترل عفونتهای ثانویه: در صورت بروز عفونتهای باکتریایی ثانویه، دامپزشک ممکن است آنتیبیوتیک تجویز کند.
- قرنطینه کامل مزرعه: جلوگیری از ورود و خروج هرگونه پرنده یا وسیله از مزرعه آلوده تا زمان پاکسازی کامل.
- ضدعفونی کامل مزرعه: پس از تخلیه گله، تمام سالنها و تجهیزات باید به دقت تمیز و ضدعفونی شوند.
مقاوم ترین پرنده در برابر بیماری نیوکاسل
به طور کلی، بوقلمونها نسبت به مرغها مقاومت بیشتری در برابر سویههای ویروس نیوکاسل نشان میدهند، اما این مقاومت مطلق نیست و بوقلمونها نیز در صورت مواجهه با سویههای بسیار شدید میتوانند به شدت بیمار شده و تلف شوند. همچنین، کبوترها و برخی گونههای پرندگان زینتی نیز میتوانند به عفونت نیوکاسل مبتلا شوند، اما شدت بیماری در آنها متفاوت است. در میان طیور اهلی، مرغها بیشترین حساسیت را به سویههای مختلف ویروس نیوکاسل نشان میدهند. اگر علاقهمند به آشنایی با بیماری های مرغ هستید، مطالعه مقاله بیماری های مرغ میتواند مفید باشد. همچنین، در صورت تمایل به اطلاع از بیماری های غاز یا بیماری های کبک، میتوانید به مقالات مربوطه مراجعه کنید.

نتیجهگیری در مورد بیماری نیوکاسل
واکسن هایی که به صورت خوراکی و اسپری میتوان از آن ها استفاده کرد واکسن B1، کلون، لاسوتا و جی سون است. واکسن های نام برده شده به صورت چندگانه هم موجود است یعنی تمام این واکسن ها با رونشیت برای مصرف طیور در ایران کاربرد خیلی خوبی دارند. مثل B1 برونشیت، کلون برونشیت و لاسوتا برونشیت. بیماری نیوکاسل یک تهدید جدی برای صنعت طیور است که نیازمند توجه ویژه و اقدامات پیشگیرانه مستمر است. با رعایت دقیق اصول بیوسکیوریتی، اجرای یک برنامه واکسیناسیون مناسب و تحت نظارت دامپزشک، و همچنین تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح در صورت بروز بیماری، میتوان خسارات ناشی از این بیماری را به حداقل رساند. آگاهی از علائم، راههای انتقال و روشهای پیشگیری، اولین گام برای حفظ سلامت و بهرهوری گلههای طیور است. همکاری نزدیک با دامپزشکان و متخصصان بهداشت طیور، کلید موفقیت در مقابله با این بیماری ویروسی است. مطالعه مقاله بیماری های بلدرچین نیز میتواند اطلاعات مفیدی در زمینه مدیریت بیماریها در سایر طیور ارائه دهد.
نظرات کاربران